Alba Kepi
Edhe pse ngjan me një lojë fjalësh ose me një absurditet gazetaresk, është veçse e vërteta e fundit ironike e ardhur nga Franca. Censura është e mbrojtur me ligj edhe në një vend modern, kaq të hapur e mikpritës ndaj kulturës. Pro censurës, falsifikimit në emër të një jete sa më të shëndetshme. Pro retushimeve artistike në mbrojte të një fushate shëndeti. E gjitha kjo e mundur falë ligjit “Evin”, i miratuar në janar 1991 e për fat i zbatueshëm edhe për pak. Personazhe të kulturës franceze, si Jean Paul Satre, Jacques Tati, Andre Malraux, Coco Chanel, Serge Gainsbourg prej 20 vitesh persekutohen nga objektivat e këtij ligji. Faji i tyre i vetëm e i përbashkët: Duhani.
Askush nuk mund të imagjinojë një Jean Paul Sartre pa pipën e tij në duar, një Coco Chanel pa elegancën e një thithjeje duhani, një Serge Gainsbourg pa shtëllungat e tymit mbi fytyrë, një Andre Marlaux pa cigaren që i varet mbi buzë, një Jacques Tati pa të famshmen llullë. Është stili i jetës në të cilin mori formë arti i tyre, është forma e pangatërrueshme e ekzistencës fizike me të cilën na kanë mësuar t’i adhurojmë, është nevojshmëria e prezantimit të një gjenialiteti unik në linja e përmbajtje. Por ja që ndodh se një epokë tjetër e dashuruar deri në frymëzim me veprat e tyre detyrohet t’i shndërrojë, madje deri në shpërfytyrim për hir të një realiteti hipokrit. Fshihet dhe eliminohet e vërteta e jetës së tyre për të shpëtuar shumë jetë të tjera. Kaq të rrezikshëm janë? Po, deri në censurë.
Censura kufizon të drejtën për të jetuar apo është e drejta e jetës që promovon censurën? Edhe pse ngjan me një lojë fjalësh ose me një absurditet gazetaresk, është veçse e vërteta e fundit ironike e ardhur nga Franca. Censura është e mbrojtur me ligj edhe në një vend modern, kaq të hapur e mikpritës ndaj kulturës. Pro censurës, falsifikimit në emër të një jete sa më të shëndetshme. Pro retushimeve artistike në mbrojtje të një fushate shëndeti. E gjitha kjo e mundur falë ligjit “Evin”, i miratuar në janar 1991 e për fat i zbatueshëm edhe për pak. Personazhe të kulturës franceze, si Jean Paul Satre, Jacques Tati, Andre Malraux, Coco Chanel, Serge Gainsbourg prej 20 vitesh persekutohen nga objektivat e këtij ligji. Faji i tyre i vetëm e i përbashkët: Duhani. Falsifikohet historia, veprat artistike e kulturore për të promovuar virtytin e një jete të shëndetshme.
Po të ishin ende gjallë, ndoshta disa nga ata do të mund ta komentonin ironikisht këtë fakt me shprehjet e tyre të paimitueshme, Malraux: “Jeta është ajo që tregohet e jo që zotëron”, Sartre: “Njeriu është i dënuar për të qenë i lirë”. Chanel: “Në qoftë se ke lindur pa krahë, mos bëj asgjë që t’i ndalosh ato të rriten”, Tati: “Njerëzit e pasur arrijnë të kenë dhe atë që me para nuk mund të blihet”.
Askush nuk mund të imagjinojë një Sartre pa pipën e tij në duar, një Chanel pa elegancën e një thithjeje duhani, një Gainsbourg pa shtëllungat e tymit mbi fytyrë, një Marlaux pa cigaren që i varet mbi buzë, një Tati pa të famshmen llullë. Por prej vitit 1991 vesi i tyre i ka çuar në retushimin e vazhdueshëm të fotografive. Më 1996 në pullën të emetuar nga posta franceze në kujtim të Andre Malraux u eliminua artistikisht cigarja që i varej mbi buzë. Të njëjtin fat pati dhe fotografia e Jean Paul Sartre ne kopertinën e katalogut të Bibliotekës Kombëtare. E njëjëta gjë ndodhi dhe me reklamat promovuese të filmave dedikuar Chanel e këngëtarit Serge Gainsbourg. Apo së fundmi shndërrimi në një mulli ere e pipës së aktorit Jacques Tati në një manifest të vitit 2009.
Loi “Evin” (Ligji “Evin”), që ka marrë emrin nga ish-ministri i Shëndetësisë franceze Claude Evin, i cili e propozoi dhe në parlament është ligji kundër konsumizmit të alkoolit e duhani. AI ndalon “çdo propagandë o publicitet të drejtpërdrejt apo indirekt në favor të duhanit”. Madje Franca konsiderohet vendi i parë në Evropë me fushatën më të hershme, aktive e të suksesshme kundër duhanit. Aplikimi i tij në veprat e kulturës ka sjellë një autocensurë të vërtetë nga ana e shërbimeve juridike e të informacionit, me frikën e pajustifikueshme se po shkelin ligjin. Por me sa duket ky ligj i ka orët e numëruara. Deputeti socialist Didier Mathus i ka prezantuar Komisionit të kulturës një projektligj që përjashton nga zbatimi i ligjit “Evin” të gjitha veprat artistike, “për të evituar – siç thotë ai – interpretime karikaturuese të tepërta”. “Të fshish një cigare nga buzët e Malraux është si të mbulosh një nudo: që do të thotë të privosh një pjesë të historisë. Ministri aktual i Shëndetit, Nora Berra, ka premtuar se së shpejti do të përpunojë një tekst që do garantojë integrimin e veprave të artit e në të njëjtën kohë do të vazhdojë objektivat e luftës kundër duhanit.
Jean Paul Sartre, Coco Chanel, Serge Gainsbourg, Jacques Tati, Andre Malrauxe etj janë në pritje ta nisin përsëri duhanin.
PuBlik 